Environmentally and people-friendly staining. But how?

Producenten van beitsmiddelen voor de roestvrijstaal verwerkende industrie vermelden niet graag op hun etiket dat een product giftig of milieuonvriendelijk is. Met droge ogen adverteren zij met ‘niet-giftige’ en milieuvriendelijke beitsproducten. Met een wijziging van de CLP- verordening eind 2024 lijkt hieraan een einde te zijn gekomen. De nieuwe verordening – die geldig is voor de hele EU – is hiermee een stap in de goede richting om de veiligheid van de consument te waarborgen en het wettelijke kader voor fabrikanten te verduidelijken.

Om de corrosiebestendigheid van roestvrijstaal te garanderen is een perfecte oppervlakte noodzakelijk. Dit moet vrij zijn van aanloopkleuren, booremulsieresten, vliegroest of ferritische beschadigingen na een gietproces. De hiervoor benodigde beitsproducten zijn op basis van salpeterzuur en fluorwaterstofzuur. Daarnaast bestaan er producten op basis van ammoniumbifluoride die veelal worden aangeprezen als zijnde ‘niet-giftig’ en ‘milieuvriendelijk’. Maar klopt dit?

Analyse ammoniumbifluoride

De stof ammoniumbifluoride is een zout van fluorwaterstofzuur (HF) met de formule NH4HF2 en is als grondstof Acute Tox. 3 (H301, giftig bij inslikken). Eindoordeel: giftig. Maar is deze stof dan wellicht mínder gevaarlijk dan andere stoffen? Helaas. Robbert Vermeule, eigenaar van Sir John B.V. uit Moordrecht: “In combinatie met zuren als salpeterzuur, fosforzuur of zwavelzuur ontstaan er gevaarlijke ontledingsproducten zoals nitreuze gassen, fluorwaterstofzuur, stikstofoxiden (NOx) en ammoniak. Deze zogenaamde ‘spin-off’ producten zijn dus weliswaar niet als zodanig in het product aanwezig, maar zullen gegarandeerd ontstaan bij gebruik en moeten daarom worden gemeld. En dát gebeurt niet overal.”

Nieuwe verordening

Sinds 10 december is dit door een wijziging van de CLP-verordening voor de hele EU echter wettelijk verplicht. CLP staat voor Classification, Labelling, Packaging en is onder meer aangepast met betrekking tot de indeling en verklaring van gevaarlijke mengsels. Vermeule: “In het kader van beitsmiddelen voor roestvrijstaal zijn er twee zaken belangrijk: het correct in aanmerking nemen van spin-off producten – zoals het eerder genoemde fluorwaterstofzuur – en de wettelijke vereisten voor reclame voor en etikettering van gevaarlijke mengsels.”  Qua spin-off producten verwijst hij naar artikel 14 dat is uitgebreid en aangeeft dat ook reactieproducten moeten worden opgenomen in de indeling van het veiligheidsinformatieblad; mits hun vorming duidelijk is. En dat laatste is het geval. Vermeule: “Als fluorwaterstofzuur niet correct wordt vermeld als splitsingsproduct of reactieproduct op het veiligheidsinformatieblad, dan is de fabrikant wettelijk in overtreding.” De verordening gaat bovendien zover dat hij niet alleen geldt voor de ‘juridische’ documenten zoals het etiket en het veiligheidsinformatieblad, maar ook voor reclameclaims en zelfs productnamen. Vermeule: “Termen als ‘niet-giftig’, ‘ongevaarlijk’ of ‘milieuvriendelijk’ mogen dus niet worden gebruikt. Ook niet wanneer een mengsel uitsluitend als bijtend wordt geclassificeerd. In dat geval zou de term ‘niet giftig’ immers het gevaar van ‘bijtend’ bagatelliseren.”

Nooit milieuvriendelijk beitsen?

Er zijn dus geen mogelijkheden om te beitsen zonder mens of milieu schade te berokkenen?  “Natuurlijk wel!”, lacht Vermeule. “Je moet alleen weten waar je mee bezig bent. Wanneer je weet dat er gevaarlijke stoffen voor mensen ontstaan bij gebruik, moet je zorgen voor afdoende beschermingsmiddelen en goede werkprocedures maar ook: weten wat je moet doen als mensen ermee in contact komen. Wat het milieu betreft zijn niet zozeer de beitsmiddelen zelf het probleem. De zuren hiervan zijn eenvoudig te neutraliseren en uit het afvalwater te verwijderen. Wél een probleem zijn de zware metalen die door het beitsen vrijkomen. Bijvoorbeeld ijzer, chroom en nikkel. Díe moet je op een verantwoorde manier afvoeren met een afvalwaterinstallatie.”